Molenpeil

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Stuwpeil, molenpeil

 

De Van Dale geeft de volgende omschrijvingen: 

stuwpeil  =  waterhoogte waartoe een stuw het water opstuwt

molenpeil =  hoogtestand waarop het bovenwater mag worden opgezet (bij door water aangedreven molens)

Als de stuw goed staat afgesteld en het beheer goed geregeld is, zullen stuwpeil en molenpeil overeenkomen.

 

 

Amsterdams Peil

 

De Leumolen had in 1858 een molenpeil van +21.635 m AP. AP staat voor het Amsterdams Peil, een maateenheid vastgelegd in 1683. In de loop van de 18e eeuw en met name in de periode 1797-1812 is het AP door waterpassing vanuit Amsterdam overgebracht naar andere plaatsen in het land en daar vastgelegd door middel van peilmerken (peilschalen, merkstenen e.d.). Bij Koninklijk Besluit van 1818 is vervolgens bepaald dat het Amsterdams Peil (AP) voortaan zou gelden als referentiehoogte voor heel Nederland.

 

 

                                        

 

                                                               Tekening van de Leumolen uit 1858, met molenpeil en plaats van de peilbout

 

 

In 1891 veranderde de eigenaar C. Waegemans ‘wederrechterlijk’ de waterwerken en de kregen de schuiven in de sluis een te grote hoogte. Het stuwpeil kwam daarmee hoger dan het molenpeil. Na een stevige briefwisseling met het provinciaal bestuur verlaagde Waegemans uiteindelijk ruim een jaar later de losschuiven.

 

 

Normaal Amsterdams Peil

 

In de jaren 1875-1885 werd een eerste landelijke controle uitgevoerd van de hoogte van de peilmerken. Een aantal van de peilmerken in het land bleek toen niet (meer) op de opgegeven hoogte t.o.v AP te liggen. Deze afwijkingen van de juiste hoogte waren het gevolg van meet-onnauwkeurigheden en fouten bij oudere waterpassingen of van verzakking van de gebouwen waarop het peilmerk aangebracht was. Men heeft toen nieuwe of verbeterde peilmerken aangebracht waarvan de hoogten vanaf 1891 worden aangeduid met de letters NAP (Normaal Amsterdams Peil). De hoogte van het NAP is ongeveer gelijk aan de gemiddelde waterstand tussen hoog- en laagwater op de Noordzee.

 

 

 

                       

 

                                    huidige peilbout of kruisbout in de gevel van de Leumolen

 

 

Op een tekening uit 1858 is de peilbout of kruisbout ingetekend aan de rand van de gevel ter hoogte van de balk over het schutwerk. De huidige peilbout zit op een andere plek, verder van de rand van de gevel en mogelijk ook lager (de tekenaar gaf de verhoudingen van het gebouw niet helemaal juist weer): ook hier is waarschijnlijk een correctie aangebracht.



Huidig peil

 

Het nulniveau van de peilschaal in de stuw geeft het huidige molenpeil van de Leumolen aan. De hoogte is af te leiden van onderstaande waterstanden (de foto’s zijn kort na elkaar genomen): het waterpeil in de stuw staat op – 50, bij een waterstand van +20.7 NAP. Het nulniveau is dus +21.2 m NAP, een verschil van 40 cm ten opzichte van het peil uit 1858. Het verschil is mogelijk te verklaren door een correctie tussen AP en NAP.

 

 

 

                     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 Site Leumolen