Oudste foto

 

 

 

 

 

 

 

Een bijzondere foto van de Leumolen uit de 19e eeuw

(met dank aan Wim Bongaerts die de foto opdiepte uit het archief van de Molenstichting Limburg).

 

 

Datering

 

Op de foto zelf zijn geen gegevens genoteerd als jaartal, fotograaf of wie de afgebeelde personen zijn.

Maar de afbeelding kan gedateerd worden omdat de Leuhof rechts op de foto nog bestaat uit twee gebouwen,

uit het kadaster is bekend dat één van de gebouwen in 1900 afgebroken is:

 

 

                    

 

                               1881                                                                                             1900-03

 

Details van kadasterkaarten van de Leuhof opgemaakt in resp. 1881 en 1903. De laatste kaart draagt het jaartal 1900, de dagtekening van ‘opgemaakt en deugdelijk verklaard’ is april 1902. Het laat zien dat het gebouw dat aan de weg lag (nr 444), er in 1900 niet meer staat.

 

                

 

 

Op de foto van de Leumolen zijn rechts van de molen twee naast elkaar staande gebouwen zichtbaar. Op de voorgrond met in de kopgevel een wit geverfde strook, het gebouw dat volgens de kadasterkaart in 1900 verdwenen is. Daarachter de daklijn en schoorsteen van de huidige Leuhof.

 

Dat dateert de plaat als 19e eeuws en maakt het tot de oudst bekende foto van de Leumolen.

 

 

 

 

 

 

Molenaarsvrouw

 

Jean Rutten (Peter Joannes Hubertus) was molenaar op de Leumolen van 1892 tot 1901. Daarna vertrok hij naar Roggel, waar hij de windmolen op Nijken had laten bouwen.

 

Rutten trouwde mei 1889 met Anna Maria Vestjens, geboren te Roggel. Uit het huwelijk werden acht kinderen geboren, waarvan zeven op de Leumolen. Na drie zonen werd op 1 augustus1893 dochter Anne-Maria geboren en na nog een zoon een jaar later, de tweede dochter Gertrude op 11 januari 1896, weer een jaar later gevolgd door nog een zoon. Mogelijk staat Anna Rutten-Vestjens op de foto met twee van haar kinderen (jongens droegen in hun jongste jaren ook jurkjes). Het zou de foto in de jaren negentig van de 19e eeuw dateren.

 

 

 

   

Naschrift

 

In het tijdschrift Rondom het Leudal, jrg 41, nr 163 (herfst 2016) staat een foto van de 105 jarige mevrouw Maria Catharina Bertjens (roepnaam To) voor de Leumolen. Er wordt bij verteld dat zij met haar kort daarna overleden tweelingzusje Agnes Catharina (Neske, overleden 15 augustus 1913) op bovenstaande foto staat met hun moeder. De foto zou dan genomen moeten zijn in de eerste maanden van 1913, de tweeling (geboren 31 augustus 1911)  is dan ongeveer 1,5 jaar oud.

 

Een dochter van To vertelt dit ook bij een bezoek aan de Leumolen zomer 2019. De moeder van To was de echtgenote van Christiaan Bertjens, molenaar op de Leumolen van 1901-1917.

 

Twee zaken weerspreken deze duiding van de foto. Ten eerste de hierboven beschreven afbraak van de schuur die zichtbaar is op de foto: volgens het kadaster was de schuur in 1900 al weg. Ten tweede de afwezigheid van het turbinehuis. In 1911 is het waterrad vervangen door een turbine geplaatst in een bijgebouwtje tegen de molen. Op oude foto’s is zichtbaar dat het turbinehuis tegen de dakrand aangebouwd werd. Op de besproken foto ontbreekt het turbinehuis waarmee een datering op 1913 niet juist kan zijn.

 

Ten derde lijkt het kind aan de hand van de vrouw op de foto ouder dan 1,5 jaar.

 

 

                        

 

                           kadasterkaart uit 1913: de molen heeft een turbinehuis

                           boven de beek (rode gebouw linksboven), en de schuur

                           aan de weg is verdwenen, het rode gebouw onder is de

                           huidige Leuhof

 

 

 

                                                     links het turbinehuis

 

 

                                         oudste foto: geen turbinehuis tegen de dakrand

 

   

 

 

 

Schuur

 

In 1822 kopen de gebroeders Waegemans de goederen Leur. De opstal bestaat dan uit een watermolen, huis, schuur en paardenstallen.

 

Een kadasteroverzicht uit 1843 benoemt het gebouw langs de weg dat in 1900 verdween, samen met de Leuhof als huis (zie pagina Leuhof), in 1881 is het verkleind. Op de foto is te zien dat de aan de weg liggende opstal een pannendak heeft, maar dat de kopgevel van hout is en dat wijst erop dat het waarschijnlijk fungeerde als schuur: de Leuhof was in de eerste helft van de 19e eeuw uit steen opgetrokken.

 

 

 

                                                             

 

                                                                Militaire kaart uit 1894, De Leumolen (k.m = korenmolen) met

                                                                langgevelboerderij de Leuhof, schuur (gebouwd in 1881, nr 442 op

                                                                de kadasterkaart) en tegen de wegkruising: het in 1900 gesloopte

                                                                gebouw.

 

                                                             

 

                                                                Militaire kaart uit 1927: het gebouw tegen de wegkruising is weg.

 

 

 

                                      Veranderingen in de loop der tijd

 

De 19e eeuwse foto toont interessante details in vergelijk met de tekening uit 1858 (zie pg Waterrad) en een ansichtkaart uit 1920 (zie pg Gebouw):

 

 

  

 

1858: Het cijfer 1 ontbreekt in het ankerjaartal 1773, bij het raam in het midden zijn geen scharnieren en knop ingetekend, er is waarschijnlijk geen luik. Er is een sluitsteen in de bovendorpel van de deur. Ursula ontbreekt, waarschijnlijk werden dit soort ornamenten niet meegenomen in een tekening bedoeld om het peilkenmerk vast te leggen.

 

 

 

 

eind 19e eeuw:  Het middelste raam blijkt dichtgemetseld te zijn. Het luik van het bovenraam links is verdwenen, het venster bevat nu glas. De sluitsteen boven de deur is gezien de witte voegen niet lang daarvoor weggehaald. Ursula staat versgeverfd in haar eveneens onlangs geverfde nis. Het cijfer 1 ontbreekt nog steeds in het ankerjaartal.

 

In 1898 is er een belangrijke verbouwing geweest aan de waterwerken van de Leumolen. Het waterrad werd vergroot en de houten beschoeiing van de sluizen vervangen door een bakstenen muur. Mogelijk laat de foto de situatie zien kort na deze verbouwing waarbij ook andere zaken aangepakt zijn. Aan de witte voegen te zien is er ook een recente reparatie boven het raam naast de deur.

 

 

 

 

1920: Het middelste bovenvenster is een deur geworden en het cijfer 1 is aan het ankerjaartal toegevoegd. Ursula is minder contrastrijk aanwezig en ook het benedenraam is nu zonder luik en bevat vensterglas.

 

 

 

 

 

                               Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, 1959

 

 

 

 

 

 

 Site Leumolen