Oudste foto

Een bijzondere foto van de Leumolen uit de 19e
eeuw
(met dank aan Wim Bongaerts die
de foto opdiepte uit het archief van de Molenstichting Limburg).
Datering
Op de foto zelf zijn geen gegevens genoteerd als jaartal,
fotograaf of wie de afgebeelde personen zijn.
Maar de afbeelding kan gedateerd worden omdat de Leuhof
rechts op de foto nog bestaat uit twee gebouwen,
uit het kadaster is bekend dat één van de gebouwen in 1900
afgebroken is:

1881
1900-03
Details van kadasterkaarten van de Leuhof opgemaakt in
resp. 1881 en 1903. De laatste kaart draagt het jaartal 1900, de
dagtekening van ‘opgemaakt en deugdelijk verklaard’ is april 1902. Het laat
zien dat het gebouw dat aan de weg lag (nr 444), er in 1900 niet meer
staat.
|

|
Op de foto van de Leumolen zijn rechts van de molen twee
naast elkaar staande gebouwen zichtbaar. Op de voorgrond met in de kopgevel
een wit geverfde strook, het gebouw dat volgens de kadasterkaart in 1900
verdwenen is. Daarachter de daklijn en schoorsteen van de huidige Leuhof.
Dat dateert de plaat als 19e eeuws en maakt het tot de
oudst bekende foto van de Leumolen.
|

|
Molenaarsvrouw
Jean Rutten (Peter Joannes Hubertus) was molenaar op de
Leumolen van 1892 tot 1901. Daarna vertrok hij naar Roggel, waar hij de
windmolen op Nijken had laten bouwen.
Rutten trouwde mei 1889 met Anna Maria Vestjens, geboren
te Roggel. Uit het huwelijk werden acht kinderen geboren, waarvan zeven op
de Leumolen. Na drie zonen werd op 1 augustus1893 dochter Anne-Maria
geboren en na nog een zoon een jaar later, de tweede dochter Gertrude op 11
januari 1896, weer een jaar later gevolgd door nog een zoon. Mogelijk staat
Anna Rutten-Vestjens op de foto met twee van haar kinderen (jongens droegen
in hun jongste jaren ook jurkjes). Het zou de foto in de jaren negentig van
de 19e eeuw dateren.
|
Naschrift
In het tijdschrift Rondom
het Leudal, jrg 41, nr 163 (herfst 2016) staat een foto van de 105
jarige mevrouw Maria Catharina Bertjens (roepnaam To) voor de Leumolen.
Er wordt bij verteld dat zij met haar kort daarna overleden tweelingzusje
Agnes Catharina (Neske, overleden 15 augustus 1913) op bovenstaande foto
staat met hun moeder. De foto zou dan genomen moeten zijn in de eerste
maanden van 1913, de tweeling (geboren 31 augustus 1911) is dan ongeveer 1,5 jaar oud.
Een dochter van To vertelt dit ook bij een bezoek aan
de Leumolen zomer 2019. De moeder van To was de echtgenote van Christiaan
Bertjens, molenaar op de Leumolen van 1901-1917.
Twee zaken weerspreken deze duiding van de foto. Ten
eerste de hierboven beschreven afbraak van de schuur die zichtbaar is op
de foto: volgens het kadaster was de schuur in 1900 al weg. Ten tweede de
afwezigheid van het turbinehuis. In 1911 is het waterrad vervangen door
een turbine geplaatst in een bijgebouwtje tegen de molen. Op oude foto’s
is zichtbaar dat het turbinehuis tegen de dakrand aangebouwd werd. Op de
besproken foto ontbreekt het turbinehuis waarmee een datering op 1913
niet juist kan zijn.
Ten derde lijkt het kind aan de hand van de vrouw op
de foto ouder dan 1,5 jaar.

kadasterkaart uit 1913: de molen heeft een
turbinehuis
boven de beek (rode
gebouw linksboven), en de schuur
aan de weg is
verdwenen, het rode gebouw onder is de
huidige Leuhof

links het turbinehuis

oudste foto: geen turbinehuis tegen de dakrand
|
|
Schuur
In 1822 kopen de gebroeders Waegemans de goederen Leur.
De opstal bestaat dan uit een watermolen, huis,
schuur en paardenstallen.
Een kadasteroverzicht uit 1843
benoemt het gebouw langs de weg dat in 1900 verdween, samen met de Leuhof
als huis (zie pagina Leuhof), in 1881 is het verkleind. Op de foto is te
zien dat de aan de weg liggende opstal een pannendak heeft, maar dat de
kopgevel van hout is en dat wijst erop dat het waarschijnlijk fungeerde als
schuur: de Leuhof was in de eerste helft van de 19e eeuw uit steen
opgetrokken.
|

Militaire kaart uit 1894, De Leumolen (k.m = korenmolen) met
langgevelboerderij de Leuhof, schuur (gebouwd in 1881, nr 442 op
de kadasterkaart) en tegen de wegkruising: het in 1900 gesloopte
gebouw.

Militaire kaart uit
1927: het gebouw tegen de wegkruising is weg.
Veranderingen
in de loop der tijd
De 19e eeuwse foto toont interessante details
in vergelijk met de tekening uit 1858 (zie pg Waterrad) en een ansichtkaart
uit 1920 (zie pg Gebouw):
|
|
1858: Het cijfer 1 ontbreekt in het
ankerjaartal 1773, bij het raam in het midden zijn geen scharnieren en knop
ingetekend, er is waarschijnlijk geen luik. Er is een sluitsteen in de
bovendorpel van de deur. Ursula ontbreekt, waarschijnlijk werden dit soort
ornamenten niet meegenomen in een tekening bedoeld om het peilkenmerk vast
te leggen.
|
|
eind 19e eeuw: Het middelste raam blijkt dichtgemetseld
te zijn. Het luik van het bovenraam links is verdwenen, het venster bevat
nu glas. De sluitsteen boven de deur is gezien de witte voegen niet lang
daarvoor weggehaald. Ursula staat versgeverfd in haar eveneens onlangs
geverfde nis. Het cijfer 1 ontbreekt nog steeds in het ankerjaartal.
In 1898 is er een belangrijke verbouwing geweest aan de
waterwerken van de Leumolen. Het waterrad werd vergroot en de houten
beschoeiing van de sluizen vervangen door een bakstenen muur. Mogelijk laat
de foto de situatie zien kort na deze verbouwing waarbij ook andere zaken
aangepakt zijn. Aan de witte voegen te zien is er ook een recente reparatie
boven het raam naast de deur.
|
|
1920: Het middelste bovenvenster is een
deur geworden en het cijfer 1 is aan het ankerjaartal toegevoegd. Ursula is
minder contrastrijk aanwezig en ook het benedenraam is nu zonder luik en
bevat vensterglas.
|

Rijksdienst
voor Cultureel Erfgoed, 1959
Site Leumolen
|