Kollergang

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kollergang

 

 

Ligger, loper, kantsteen

 

Voordat uit oliehoudende zaden de olie geslagen kan worden, moet het zaad geplet worden. De pletstenen van de pletmolen staan haaks op elkaar. De liggende steen heet de ligger, de verticaal rond rollende stenen de lopers of de kantstenen. De kantstenen worden ook wel walsen genoemd.

 

 

 

                

 

             lijnzaad

 

 

Doodbed, kuip en strijkhout

 

De ligger rust op een betonnen verhoging, het doodbed. Rond de ligger is een houten rand aangebracht, de kuip. Er zijn twee lopers die ieder een eigen pad volgen. Achter de steen die de buitenbaan loopt, hangt een strijkhout dat het pletsel naar binnen veegt zodat het op het pad van de binnenste loper komt te liggen. Achter deze loper hangt een strijker die het weer naar de buitenbaan veegt. De buitenste loper is iets smaller dan de binnenste loper.

 

 

 

             

 

 

 

                                                                        

“Meer dan vijftig pond zaad mocht niet tegelijk onder de kantstenen gebracht worden. Het pletten daarvan duurde 20 tot 30 minuten.“ (uit ‘Oliemolens’ van A.J. Bernet Kempers). Handige maatscheppen (schepels) zorgden voor gepaste hoeveelheden.

 

Een schepel was een holle houten schop en diende om graan, aardappelen, erwten, bonen en soms eierkolen op te scheppen. "Met schepels tegelijk" betekende "in grote hoeveelheden". Aan de inhoudsmaat schepel worden verschillende waarden toegekend, vanaf 1820 is een schepel 10 liter.

 

 

 

 

Steenraam, steenspil en kroonwiel

 

De lopers hangen in een zwaar houten raam, het steenraam. Het steenraam is bevestigd aan de steenspil ofwel de as van het kroonwiel (bovenaan de bovenste foto zichtbaar). Het gangwerk van de oliemolen laat het kroonwiel draaien, de as met steenraam wentelt mee en laat de stenen rollen.

 

De ligger, de twee kantstenen en het steenraam heten samen de kollergang.

 

 

 

           

 

 

 

 

                             

                                   

 

 

 

                                        

 

 

 

 

                              

 

                                       lijnzaad geplet onder de kollergang

 

                                         

 

 

 

 

 Site Leumolen