|
Slagbank
Slagbank Uit het geplette en verwarmde oliehoudende zaadmeel wordt in de slagbank de olie geslagen. De grote lijn: Het warme zaadmeel in de bulen met de haren of schrooien als omslag wordt in het slagblok geplaatst. Een hei, aangedreven door de watermolen, slaat een wig in het slagblok waardoor het zaadmeel onder hoge druk komt te staan. Onder de hoge druk wordt de olie uit het zaadmeel geperst. Slagblok, laad, jaagijzers, beitels Het slagblok is een zware balk waarin een gat van ongeveer 1.30 m lang en 20 cm breed is gehakt. Aan weerszijde in het gat, de laad, bevindt zich een jaagijzer waarin de buul met het zaadmeel wordt geplaatst. Tussen de jaagijzers staan twee houtblokken waartussen twee wiggen of beitels geplaatst zijn: de slagbeitel en de losbeitel. De stamper of slaghei van de slagbank slaat de slagbeitel naar beneden. De taps toelopende slagbeitel drukt daardoor de houtblokken naar buiten waardoor het zaad in de bulen samengedrukt worden. De hoge druk perst de olie uit het zaad waarna het wordt opgevangen in bekkens onder de slagbank.
Heien, vuisten, spaken De heien worden aangedreven door de watermolen. De wentelas die de heien bedient, heeft tussen twee stel nokken een tweetal spaken. Ook de heien hebben ieder een nok, de vuist (ook wel duim genoemd). Als de wentelas draait, tilt de spaak de hei aan de vuist op en laat deze bovenaan vanzelf weer los door het wegdraaien van de wentelas. De hei valt door zijn gewicht naar beneden. Een slagbank heeft twee heien: de slaghei die de slagbeitel in het slagblok slaat en de loshei die de losbeitel uit het slagblok slaat. 1 = hei, 2 =
vuist, 3 = wentelas, 4 = spaak
Na enkele tientallen slagen met de slaghei is de meeste olie gewonnen en zit de slagbeitel muurvast in het slagblok. De loshei wordt dan ingezet en deze hei slaat de losbeitel naar beneden waardoor weer ruimte in het blok komt. Door de herkregen ruimte en een contragewicht schiet de slagbeitel terug en de bulen kunnen eruit gehaald worden. Het uitgewrongen zaadmeel zit als een koek in de zakjes. Oliedomme olieslager Een olieslager is een molenaar of werknemer in een oliemolen. Door jarenlang in de directe omgeving van de heien te werken, ging het gehoor van olieslagers achteruit, ze werden ‘heidoof’. Omdat ze daardoor niet adequaat reageerden op hun omgeving werden ze oliedom genoemd.
|
