de Leumolen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 de Leumolen

 

 

 Gegevens

 

Naam:

Leumolen of St. Ursulamolen

Type:

Onderslag-watermolen

Functie:

Graan- en oliemolen

Waar:

Leumolen 3 te Nunhem, gemeente Leudal, Midden Limburg

Molenbeek:

Leubeek

Coördinaten:

N 51°15.068'   E 005°56.936'

Eigenaar:

Staatsbosbeheer

 

 

De molen ligt in het het Leudal, een 900 ha groot natuurgebied dat voornamelijk bestaat uit bos met hier en daar graslanden, akkers en stukjes heide. Door het gebied stromen drie beken, de Leubeek, de Zelsterbeek en de Haelensche beek; het Leudal wordt daarom ook wel het driestromenland genoemd. Ongeveer 500 ha van het gebied is in beheer bij Staatsbosbeheer.

 

 

 

                           

 

 

 

 

 

                                                                                                                                           Foto: www.stinstin.nl, november 2012

 

Watermolens in Limburg

 

Uit archieven blijkt dat er in de eerste helft van de 19e eeuw 174 watermolens en 62 windmolens in Limburg te vinden waren. In de 2e helft van de 19e eeuw groeide het aantal windmolens met 80 omdat door de toenemende bevolking meer monden gevoed moesten worden. Maar de mechanisering begon in die tijd haar bloeiperiode en door stoom aangedreven machines werden overal ingezet, ook voor het malen van graan: de lokale molenaars begonnen terrein te verliezen. Begin 20e eeuw kwamen molens stil te liggen en begon het verval.

 

In Nederland zijn nog rond de honderd watermolens te vinden, waarvan ruim vijftig in Limburg. De molens worden onderverdeeld naar het type aandrijving: onderslag-, middenslag- en bovenslagmolens en turbinemolens. Bij onderslagmolens wordt het rad in gang gebracht door het water dat tegen de schoepen stroomt. Bij bovenslagmolens valt het water bovenop het rad in bakvormige schoepen, het gewicht van het water in de bakken zet het rad in beweging. Bij middenslagmolens stroomt het water halverwege het rad tegen de gebogen schoepen aan, zowel het gewicht van het water als de stroomsnelheid doen het rad draaien.

 

De Leumolen is een onderslagwatermolen waarvan er in Limburg nog 11 resteren. Er zijn nog zo’n 10 bovenslagmolens en 20 middenslagmolens. De 12 turbinemolens hebben een horizontaal draaiend rad.

 

(gegevens: Molenstichting Limburg, 2007)

 

 

 

                              

 

 

 

Rijksarchief en provinciale archieven

 

De restauratie van de Leumolen in 1961 was aanleiding voor dhr. M. Smeets, rijksarchivaris in Limburg, de archieven na te zoeken op gegevens over de molen. Historische gegevens heeft hij o.a. opgediept uit het archief van het klooster St. Elisabeth dat zich in het Rijksarchief te Maastricht bevindt. Het klooster was een eeuw lang eigenaar van de molen. De bevindingen van Smeets zijn vastgelegd in een artikel in het tijdschrift de Maas- en Roerbode in 1963. Andere gegevens zijn begin jaren zeventig bijeengebracht door E. Boere uit provinciale archieven en in het bijzonder uit de archieven van “den Waterstaat in het hertogdom Limburg” en de opvolger “Provinciale Waterstaat in Limburg”. Het resultaat is gepubliceerd door de Molenstichting Limburg in 1972. De twee artikelen zijn belangrijke bronnen geweest voor de beschrijving van de historie van de Leumolen.

 

Verder zijn o.a. de archieven van het klooster St. Elisabeth en van de Provinciale Waterstaat, ondergebracht in het Regionaal Historisch Centrum Limburg te Maastricht, geraadpleegd (zie de pagina ‘Publicaties / Bronnen’).

 

 

 

 

 

 

 

Kaart van het natuurgebied Leudal

 

De Leumolen ligt aan de Leubeek, evenals de Elisabethsmolen (nu een ruďne).  Deze laatste molen is in de Middeleeuwen naar het klooster St. Elisabethsdal verplaatst. De Leumolen hoorde in de 18e eeuw tot de goederen van het klooster.

Rondom het natuurgebied Leudal liggen de kernen van de huidige gemeente Leudal: Roggel, Heythuysen, Haelen, Nunhem en net niet op de kaartuitsnede, in het noordoosten, Neer.

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 Site Leumolen